طرح "نشان‌دار کردن مالیات‌ها" که به تازگی توسط سازمان امور مالیاتی کشور اجرایی شده، گامی نوین در جهت شفافیت و جلب مشارکت مردمی در نظام مالیاتی است. این طرح به مردم این امکان را می‌دهد تا محل مصرف مالیات‌های خود را در پروژه‌های عمرانی و زیرساختی کشور تعیین کنند و به‌طور مستقیم در پیشرفت و توسعه مناطق مختلف سهیم شوند. این اقدام نه‌تنها به فرهنگ‌سازی و تقویت انگیزه مردم برای پرداخت مالیات کمک می‌کند، بلکه زمینه‌ساز توزیع عادلانه منابع مالیاتی است؛ به‌طوری که تاکنون ۹۰ درصد از ظرفیت مالیاتی استان تهران به انتخاب مردم به ۱۶ استان محروم اختصاص یافته است. شفافیت و حس مالکیت که از طریق این طرح ایجاد می‌شود، موجب افزایش اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی کشور می‌شود و می‌تواند به عنوان الگویی موفق در اجرای عدالت اقتصادی و اجتماعی در سطح ملی مورد توجه قرار گیرد.

در گفتگویی که با حسنعلی اخلاقی امیری، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، داشتیم، ایشان بر اهمیت فرهنگی طرح "نشان‌دار کردن مالیات‌ها" تأکید کردند. به گفته ایشان، این طرح با فراهم کردن امکان انتخاب محل هزینه‌کرد مالیات توسط خود مردم، به گسترش فرهنگ مالیاتی در کشور کمک می‌کند. زمانی که مالیات‌دهندگان احساس کنند که مالیات‌هایشان به‌صورت شفاف و در راستای نیازهای جامعه هزینه می‌شود، نوعی حس مالکیت و مسئولیت در آن‌ها تقویت می‌شود که این خود پایه‌گذار یک فرهنگ مالیاتی پایدار است.

حسنعلی اخلاقی امیری همچنین اشاره کرد که این طرح به بازتعریف مفهوم عدالت اجتماعی کمک می‌کند، چرا که بخش قابل توجهی از مالیات‌ها به مناطق محروم اختصاص یافته و مردم خود با انتخابشان در رفع نیازهای این مناطق سهیم می‌شوند. به عقیده ایشان، نشان‌دار کردن مالیات‌ها باعث تقویت همبستگی اجتماعی و حس همدلی میان شهروندان می‌شود و روحیه کمک به مناطق کم‌برخوردار را در فرهنگ عمومی گسترش می‌دهد. ایشان افزودند که این طرح می‌تواند نوعی فرهنگ‌سازی برای مسئولیت‌پذیری اجتماعی باشد و رابطه میان دولت و مردم را از طریق اعتمادسازی و شفافیت تقویت کند.

اخلاقی امیری می‌گوید: مالیات به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای اقتصادی، نقشی اساسی در تقویت عدالت اجتماعی ایفا می‌کند. این ابزار، اگر قوانین آن به‌درستی تدوین شده و اجرای آن با دقت لازم انجام گیرد، می‌تواند مانع از دوقطبی شدن جامعه و ایجاد فاصله طبقاتی بین فقیر و غنی شود؛ فاصله‌ای که یکی از محصولات نظام سرمایه‌داری به شمار می‌آید. با این حال، موفقیت هر قانون و برنامه‌ای، به‌ویژه قوانین مالیاتی، نیازمند فرهنگ‌سازی گسترده و جلب مشارکت مردمی است. بدون آگاهی و پذیرش عمومی، پرداخت مالیات به یک مسئولیت اجتماعی تبدیل نمی‌شود و نمی‌تواند به اهداف عدالت‌محور خود دست یابد.

وی ادامه می‌دهد: در همین راستا، سازمان امور مالیاتی ایران اقدام به اجرای طرحی به نام "نشان‌دار کردن مالیات‌ها" کرده که هدف آن ایجاد شفافیت و مشارکت بیشتر مردم در نحوه هزینه‌کرد مالیات‌هایشان است. این طرح به مالیات‌دهندگان این امکان را می‌دهد که خودشان تعیین کنند مالیاتشان در چه پروژه‌هایی هزینه شود، و به‌این‌ترتیب، نوعی کنترل مردمی بر منابع مالیاتی کشور به وجود می‌آورد. مزیت مهم این رویکرد، تقویت فرهنگ مالیاتی است؛ زیرا افرادی که خود در انتخاب نحوه هزینه‌کرد مالیات مشارکت دارند، انگیزه و تعهد بیشتری برای پرداخت مالیات پیدا می‌کنند. این امر نه‌تنها به افزایش تمکین مالیاتی منجر می‌شود، بلکه به فرهنگ‌سازی در جامعه کمک کرده و پرداخت مالیات را به یک ارزش و مسئولیت اجتماعی تبدیل می‌کند.

نماینده مجلس دوازدهم در ادامه می‌افزاید: یکی از ویژگی‌های برجسته این طرح، تأثیر آن بر توزیع عادلانه‌تر منابع و برقراری عدالت اجتماعی است. برخلاف رویکردهای سنتی که بیشتر بر پروژه‌های نزدیک به مراکز شهری و اداری تمرکز داشت، طرح "نشان‌دار کردن مالیات‌ها" این امکان را به مردم می‌دهد تا خودشان اولویت‌های هزینه‌کرد را مشخص کنند. به‌عنوان نمونه، در پی اجرای این طرح، ۹۰ درصد از ظرفیت مالیاتی استان تهران به انتخاب مردم به ۱۶ استان محروم اختصاص یافته است. این تصمیم که به‌طور مستقیم از سوی مالیات‌دهندگان اتخاذ شده، بیانگر تمایل عمومی برای کمک به مناطق کم‌برخوردار و توسعه متوازن کشور است. با اجرای این طرح، تا کنون بیش از ۱۲ هزار میلیارد تومان از محل مالیات‌های مردم برای تأمین مالی ۱۹۱۵ پروژه زیرساختی در بخش‌های حمل‌ونقل، بهداشت، آموزش و پرورش، و آبرسانی به کار گرفته شده است که از این تعداد ۱۳۲۳ پروژه به‌طور کامل تأمین مالی شده‌اند و به مرحله اجرا رسیده‌اند.

وی ادامه می‌دهد: این طرح نه‌تنها به توزیع عادلانه منابع مالیاتی کمک می‌کند، بلکه به رفع مشکلات مناطق محروم و کاهش معضل مهاجرت از این مناطق به شهرهای بزرگ کمک می‌کند. به‌طور معمول، پروژه‌های عمرانی و زیرساختی در مناطق محروم و دور از مرکز به دلیل کمبود بودجه یا اولویت‌های متفاوت سازمان‌های اداری کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند. اما با طرح نشان‌دار کردن مالیات‌ها، مردم این امکان را دارند که پروژه‌های موردنظرشان را برای رفع نیازهای اساسی خود انتخاب کنند. این انتخاب مردمی به انگیزه رفع محرومیت و توسعه متوازن کمک کرده و به توزیع عادلانه منابع سرعت می‌بخشد.

اخلاقی امیری خاطرنشان می‌کند: یکی از مزایای دیگر این طرح، ایجاد شفافیت در نحوه مصرف مالیات‌هاست. همواره یکی از پرسش‌های مردم این بوده که مالیاتی که پرداخت می‌کنند، چگونه و در کجا مصرف می‌شود؟ ابهام در هزینه‌کرد مالیات‌ها، موجب بی‌اعتمادی مردم و حتی فرار مالیاتی می‌شود. اما با اجرای این طرح، ابهامات کاهش یافته و مردم می‌توانند پیشرفت پروژه‌های انتخابی خود را مشاهده کنند. به‌عنوان مثال، مردم استان تهران که به مناطق محروم کمک مالی کرده‌اند، می‌توانند به‌طور مستقیم تأثیر مالیات خود را در توسعه این مناطق ببینند. این شفافیت باعث تقویت اعتماد عمومی به دولت و سازمان امور مالیاتی شده و مشارکت مردم را در پرداخت مالیات افزایش داده است.

وی در پایان افزود: در نهایت، طرح نشان‌دار کردن مالیات‌ها به افزایش سرمایه اجتماعی کمک می‌کند. با جلب مشارکت مردم در تعیین محل هزینه‌کرد مالیات‌ها، پیوند میان دولت و مردم تقویت شده و به انسجام ملی افزوده می‌شود. سرمایه اجتماعی که یکی از مهم‌ترین مولفه‌های قدرت یک نظام است، در سایه اعتماد عمومی و مشارکت همگانی افزایش می‌یابد. اکنون که کشور در گام دوم انقلاب اسلامی قرار دارد، تقویت مشارکت اجتماعی و افزایش اعتماد مردم به دولت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. طرح نشان‌دار کردن مالیات‌ها با ایجاد فضایی شفاف، عادلانه و مشارکتی، می‌تواند به ارتقای اعتماد عمومی و تقویت قدرت اجتماعی کشور کمک کرده و بستری برای توسعه پایدار و متوازن در سراسر ایران فراهم کند.